Sprzedaż dzieła przez artystę nie zawsze wyczerpuje kwestię jego wynagrodzenia. Nie każdy jednak o tym wie. W związku bowiem z kolejnymi zawodowymi odsprzedażami (czyli dokonywane na aukcjach, przez galerie itp) na rynku wtórnym, to dla artysty także należące się procentowe wynagrodzenie od transakcji. I tu należy poznać pojęcie droit de suite.

Cave.art z pełnym poszanowaniem podchodzi do tego prawa majątkowego. Do każdego sprzedawanego dzieła doliczamy droit de suite i informujemy o tym kupującego. Dzięki temu artyści otrzymują wynagrodzenie z tytułu kolejnych odsprzedaży swoich prac, a nie tylko tej pierwszej sprzedaży. Co to oznacza w praktyce? Otóż to, że nie tylko pierwsza sprzedaż przyniesie zysk artyście, ale również przy kolejnych  transakcjach w łańcuchu sprzedażowym, będzie on czerpać korzyść i należne mu wynagrodzenie. 

Czym zatem droit de suite jest? Warto to wiedzieć zarówno z pozycji kupującego, ale też z pozycji artysty, czy osoby, która chce odsprzedać w Cave.art swoje dzieła sztuki. 

1. Historia

Instytucja droit de suite wywodzi się z prawa francuskiego. Jak podał tamtejszy minister kultury i komunikacji Renaud Donnedieu de Vabres, została wprowadzona do tego systemu w 1920 roku na kanwie odsprzedaży obrazu Milleta L’Angélus, którego wartość znacznie wzrosła po wprowadzeniu go do obrotu. Po I wojnie światowej rodzina Milleta znajdowała się w trudnej sytuacji finansowej, podobnie jak wiele innych rodzin artystów. Droit de suite miało zapobiec temu stanowi rzeczy. Koncept ten wprowadziła większość krajów europejskich. 27 września 2001 wydano dyrektywę harmonizującą 2001/84/WE.

2. Definicja

Droit de suite to niezbywalne, majątkowe prawo autorskie umożliwiające twórcy lub jego spadkobiercom uzyskanie wynagrodzenia procentowego w przypadku dokonanej zawodowo odsprzedaży (sprzedawcą musi być np. dom aukcyjny, galeria sztuki, marszand, antykwariusz itp.) oryginalnych egzemplarzy utworu plastycznego lub fotograficznego oraz niektórych innych dzieł.  Katalog utworów plastycznych określony przez ustawodawcę jest dość szeroki: obrazy, kolaże, malowidła, rysunki, utwory rytownicze, nadruki, litografie, rzeźby, tkaniny dekoracyjne, wyroby ceramiczne i szklane. Prawo to obejmuje również fotografie. Jednak już utwory z dziedziny tzw. sztuki mediów, np. sztuki video nie będą do tego katalogu należeć. Za oryginalne egzemplarze uważa się również kopie, jeżeli zostały wykonane osobiście, w ograniczonej ilości, przez twórcę lub pod jego nadzorem, ponumerowane, podpisane lub oznaczone przez twórcę w inny sposób. 

Droit de suite nie będzie dotyczyć sprzedaży prywatnej (incydentalnej) i odsprzedaży utworów do muzeów).

3. Co to jest odsprzedaż?

Odsprzedażą nazywana jest każda sprzedaż, która następuje po pierwszym rozporządzeniu egzemplarzem przez twórcę. Oznacza to, że gdy dzieło sprzedawane jest po raz pierwszy – czy to bezpośrednio przez artystę, czy za pośrednictwem galerii lub domu aukcyjnego, prawo to jeszcze nie występuje. Natomiast, gdy po jakimś czasie kolekcjoner postanawia zakupiony obiekt odsprzedać na aukcji lub w galerii, twórca bądź jego spadkobierca ma już prawo otrzymać wynagrodzenie z tytułu droit de suite.

Odsprzedaż to wszystkie działania o charakterze odsprzedaży dokonywane w ramach prowadzonej działalności, przez:
– sprzedawców,
– kupujących,
– pośredników
– inne podmioty zawodowo zajmujące się handlem dziełami sztuki lub rękopisami utworów literackich i muzycznych. 

Pojęcie zawodowej odsprzedaży obejmuje np. działanie na zlecenie zbywcy lub nabywcy, przyjmowanie w komis, pośrednictwo (nawet, jeżeli zbywca jest osobą prywatną). Do przyjęcia zawodowego charakteru odsprzedaży wystarczy, aby chociażby jedna ze stron transakcji zawodowo zajmowała się obrotem dziełami sztuki (showroomy, domy aukcyjne czy galerie sztuki działające także tylko online).

4. Komu przysługuje droit de suite?

Wynagrodzenie to przysługuje twórcy dzieła (lub jego spadkobiercom) jeśli spełnione są dwa warunki:

1. Twórca dzieła posiada obywatelstwo polskie; obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub ma miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; pozostałym natomiast twórcom wynagrodzenie to przysługuje, jeśli obowiązujące ich ustawodawstwo przyznaje takie samo uprawnienie twórcom pochodzącym z państw członkowskich Unii Eeropejskiej.
2. Twórca żyje, lub zmarł nie dawniej, niż 70 lat temu.

5. Kiedy przysługuje?

Roszczenie o wypłatę wynagrodzenia z tytułu odsprzedaży powstaje z chwilą zawarcia ważnej umowy zobowiązującej sprzedawcę do przeniesienia własności egzemplarza utworu. Od tego momentu podmiot uprawniony (twórca lub spadkobiercy) może żądać wypłaty wynagrodzenia obliczonego zgodnie z zasadami opisanymi poniżej.

Do sprzedawcy należy zgłosić się do czasu, gdy roszczenie ulegnie przedawnieniu. Obecnie okres przedawnienia wynosi 6 lat od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiła sprzedaż dzieła (roszczenie o wynagrodzenie jest roszczeniem majątkowym i przedawnia się ono na zasadach ogólnych określonych w art. 118 KC). W ciągu 3 lat od daty sprzedaży można żądać udzielenia informacji oraz udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia należnego wynagrodzenia.

Należy pamiętać, iż autorskie prawa majątkowe istnieją przez siedemdziesiąt lat od śmierci twórcy. Okres ten liczymy od 1 stycznia roku następnego po roku, w którym nastąpiła śmierć artysty. Oznacza to, że wynagrodzenia z tytułu droit de suite domagać się można wyłącznie w stosunku do dzieł, których autorzy żyją, bądź zmarli nie dawniej, niż 70 lat temu, a sprzedaż samego dzieła miała miejsce nie dawniej, niż 6 lat temu. Przy czym są pewne wyjątki od tej zasady.

6. Wysokość wynagrodzenia

Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, twórcy oraz jego spadkobiercom, w przypadku dokonanych zawodowo przez sprzedawcę odsprzedaży oryginalnych egzemplarzy dzieł plastycznych lub rękopisów utworów literackich i muzycznych, których cena sprzedaży jest wyższa niż równowartość 100 euro (bez podatku VAT), przysługuje prawo do wynagrodzenia według poniższych stawek:

5 % części ceny sprzedaży	jeżeli ta część jest zawarta w przedziale do równowartości 50.000 euro
3 % części ceny sprzedaży	jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 50.000,01 euro do równowartości 200.000 euro
1 % części ceny sprzedaży	jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 200.000,01 euro do równowartości 350.000 euro
0,5 % części ceny sprzedaży	jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 350.000,01 euro do równowartości 500.000 euro
0,25 % części ceny sprzedaży	jeżeli ta część jest zawarta w przedziale przekraczającym równowartość 500.000 euro

Wysokość wynagrodzenia nie może jednak przekraczać równowartości 12 500 euro.

Wynagrodzenie oblicza się poprzez przyporządkowanie ceny sprzedaży do poszczególnych przedziałów kwotowych i zsumowanie wyników uzyskanych w odniesieniu do danego przedziału. 

Przykład:
Cena sprzedaży 250  000 EUR – wynagrodzenie z tytułu droit de suite wyniesie:  
5% x 50  000 EUR + 3% x 150  000 EUR + 1% x 50  000 EUR = 2500 EUR + 4500 EUR + 500 EUR = 7500 EUR.

W przypadku odsprzedaży rękopisów utworów literackich i muzycznych wynagrodzenie wynosi 5% ceny.

7. Kto zobowiązany jest do uiszczenia opłaty z tytułu droit de suite?

Obowiązek wypłaty wynagrodzenia dla twórcy nałożony jest na pośrednika, który dokonuje sprzedaży, a więc zazwyczaj na galerię, dom aukcyjny, antykwariat itp. Zwyczajowo sam koszt wynagrodzenia droit de suite pokrywa de facto nowy nabywca dzieła, opłata ta bowiem zawarta jest w cenie, jaką płaci on za zakupiony obiekt. Informacja o doliczanym procentowym wynagrodzeniu dla artysty, podawana jest w informacjach dot. aukcji, czy sprzedaży (stacjonarnej lub on-line).

8. Czy na galerii ciąży obowiązek poszukiwania twórcy, któremu przysługuje wynagrodzenie droit de suite? 

Z wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 sierpnia 2018 r. (sygn. akt I ACa 263/18)

“W Polsce nie istnieje orzecznictwo dotyczące wynagrodzenia z tytułu droit de suite, niemniej jednak można wskazać na orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.”

Sprzedawca (np. galeria lub dom aukcyjny) nie ma obowiązku zgłoszenia faktu odsprzedaży dzieła artyście ani poszukiwania twórcy bądź jego spadkobierców i oferowania im wynagrodzenia. Artysta lub spadkobierca sam powinien zgłosić się do podmiotu sprzedającego w celu uzyskania należnego mu wynagrodzenia. Sprzedawca musi jedynie liczyć się z możliwością zwrócenia się powyższych osób z żądaniem zapłaty kwot tytułem droit de suite i zarezerwować w tym celu odpowiednie środki na wynagrodzenie. Jeżeli osobą, której należna jest opłata z tytułu droit de suite, jest spadkobierca twórcy dzieła, musi on przedstawić dokumenty poświadczające jego prawo do dziedziczenia. Roszczenie o wynagrodzenie jest roszczeniem majątkowym i przedawnia się ono na zasadach ogólnych określonych w art. 118 KC (obecnie jest to 6 lat).

W Cave.art ten obowiązek bierzemy na siebie. To my dbamy o to, by każdemu artyście, którego dzieło odsprzedajemy zawodowo, wypłacić niezwłocznie należną kwotę, wynikającą z droit de suite.